هیدروسفالی در کودکان | راه های درمان
هیدروسفالی در کودکان وقتی به وجود می آید که مقدار بیش از حد مایع ( مایع مغزی نخاعی یا CSF ) در اطراف مغز تجمع یابد. کودک می تواند با هیدروسفالی ( هیدروسفالی مادرزادی ) به دنیا بیاید یا بعد از تولد ( هیدروسفالی اکتسابی ) این بیماری ایجاد شود. در صورتی که اطلاعات زیادی در این خصوص ندارید ، مطالعه مقاله پیش رو از دکتر امین جهانبخشی ، بهترین متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات در تهران پیشنهاد می شود.
هیدروسفالی چیست؟
مغز دائماً درحال تولید مایع مغزی نخاعی است. مایع مغزی نخاعی فضاهای داخل مغزی (بطن ها) را پرکرده است و امکان محافظت و تغذیه مغز و نخاع را فراهم می کند. پس از ساخته شدن مایع مغزی نخاعی جدید ، مایع قبلی باید به خون جذب شده و از مغز خارج شود. در هیدروسفالی ، مقدار مایع مغزی نخاعی در مغز افزایش می یابد. تجمع زیاد مایع مغزی نخاعی می تواند باعث آسیب مغزی شود.
دلایل بروز هیدروسفالی در کودکان
شایع ترین علت هیدروسفالی مادرزادی در کودکان انسداد بین دو بطن است که مانع از حرکت مایع مغزی نخاعی در مغز می شود. انواع دیگری از مشکلات مغزی می تواند باعث ایجاد هیدروسفالی شود. شامل :
- ناهنجاری های نخاع
- کیست های مغزی
- ناهنجاری های مغزی که کودک با آن متولد می شود
- عفونت ها در دوران بارداری
- سایر اختلالات ژنتیکی
هیدروسفالی اکتسابی چیست؟
هیدروسفالی اکتسابی نوعی از هیدروسفالی است که به دلیل عوامل خارجی مانند عفونت ها ، خونریزی مغزی ، تومورها یا ضربه های شدید به سر در افراد ایجاد می شود. این بیماری باعث تجمع مایع مغزی نخاعی (CSF) در مغز شده و به افزایش فشار درون جمجمه می انجامد. درمان معمولاً شامل جراحی برای تخلیه مایع اضافی یا برطرف کردن عامل اصلی ایجاد بیماری می باشد. تشخیص و درمان سریع این بیماری برای جلوگیری از آسیب های جدی ضروری است.
علل هیدروسفالی اکتسابی
- خونریزی مغزی ناشی از بدنیا آمدن خیلی زود کودک ( کودک نارس )
- آسیب به سر
- تومورهای مغزی
- عفونت مغزی ( مننژیت )
عوامل خطر هیدروسفالی اکتسابی
- تولد زودرس
- آسیب به سر
- تومورهای مغزی
- سکته مغزی
- خونریزی یا لخته شدن خون در مغز
- عفونت ها شامل مننژیت
عوامل خطر هیدروسفالی در کودکان
داشتن سابقه خانوادگی از عوامل خطر هیدروسفالی مادرزادی است. سایر عوامل خطر هیدروسفالی در کودکان عبارتند از :
- عدم مراقبت یا مراقبت ضعیف از مادر باردار قبل از زایمان ( مراقبت از نوزاد )
- دوقلو یا چندقلو بودن
- دیابت مادر در دوران بارداری ( دیابت مادر )
- فشار خون بالا در مادر
- مصرف الکل توسط مادر
علائم و نشانه ها هیدروسفالی در کودکان
علائم و نشانه های هیدروسفالی در نوزادان ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- افزایش سریع اندازه سر
- برآمده شدن ملاج (ناحیه نرم روی سر کودک) ( fontanel ) روی سر کودک
- خواب آلودگی
- تحریک پذیری
- استفراغ
- چشم های رو به پایین
- تشنج
علائم و نشانه ها در کودکان بزرگتر
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- کند بودن در انجام فعالیت ها
- چشم های رو به پایین
- خواب آلودگی و تحریک پذیری
- مشکلات بینایی مانند تاری دید یا دوبینی
- از دست دادن کنترل مثانه
- تغییر شخصیت و اختلال حافظه
تشخیص هیدروسفالی در کودکان
از مهم ترین مراحل درمان این بیماری در درجه اول تشخیص درست آن است. از چندین روش می توان هیدروسفالی کودکان را تشخیص داد. این روش ها در ادامه اورده شده اند:
- سابقه پزشکی و معاینه بدنی
- تصویربرداری از مغز، از جمله سی تی اسکن و MRI
گاهی اوقات هیدروسفالی مادرزادی قبل از تولد قابل تشخیص است. این در صورتی امکانپذیر است که مادر در طول بارداری تصویربرداری با استفاده از امواج صوتی (سونوگرافی جنین) انجام دهد. این تصویربرداری ممکن است گسترش بطن ها را نشان دهد.
درمان هیدروسفالی در کودکان
تنها راه درمان هیدروسفالی در نوزادان و کودکان در تهران جراحی مغزی می باشد. جراحی ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- قرار دادن یک لوله پلاستیکی ( shunt ) در مغز یا نخاع برای تخلیه مایعات. این روش رایج ترین نوع جراحی است.
- قرار دادن یک لوله نازک و انعطاف پذیر با دوربین (آندوسکوپ) در داخل بطن. سپس جراح کف بطن را بازمی کند تا مایع مغزی نخاعی تخلیه شده و جذب خون شود.
عمل جراحی آندوسکوپی برای درمان هیدروسفالی
دستورالعمل های زیر را در خانه دنبال کنید :
- مدیریت هیدروسفالی در کودکان نیازمند رویکرد تیمی می باشد. با همه پزشکان کودکتان همکاری کنید. تیم درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد :
- پزشکان
- پرستاران
- درمانگران توانبخشی
- درمانگران آموزش
- اگر کودک نیازمند جراحی باشد ممکن است بهترین جراح مغز تهران ، دستورالعمل خاصی را به شما ارائه دهد. تمام دستورات او را به دقت اجرا کنید.
- اگر کودک شنت دارد :
- آگاه باشید که شنت ها می توانند آلوده شوند.
- همچنین ممکن است شنت ها نیاز به تنظیم یا جایگزینی داشته باشند.
- علائم و نشانه هایی را که در هنگام کار نکردن شنت یا عفونت ایجاد می شود، بیاموزید. مراقب بزرگ شدن سر، تب، قرمزی یا تورم اطراف برآمدگی و خواب آلودگی باشید.
- حتما از پزشک بپرسید آیا کودک می تواند با خیال راحت در فعالیت های ورزشی شرکت کند.
- از کودک خود بخواهید هنگام انجام هرگونه فعالیتی که ممکن است باعث ایجاد ضربه به سر شود ، مانند دوچرخه سواری یا اسکیت ، از سر محافظت کند. در مورد محافظت مناسب از سر با پزشک معالج کودک خود صحبت کنید.
- تا جایی که میتوانید در مورد بیماری هیدروسفالی در کودکان اطلاعات کسب کنید. انجمن هیدروسفالی منبع خوبی برای کسب اطلاعات و پشتیبانی است : www.hydroassoc.org
با پزشک کودک تماس بگیرید اگر :
- کودک دچار لرز یا تب است
- علائم کودک تغییر می کند
- کودک علائم جدیدی دارد
از دیگران کمک بخواهید اگر :
- کودک در تنفس مشکل دارد
- کودک تشنج می کند
- کودک سردرد شدید دارد یا احساس سفتی در گردن می کند
- کودک مبتلا به هیدروسفالی استفراغ مداوم دارد
- کودک بسیار خواب آلود است و یا سخت بیدار می شود
- کودک سر بزرگی دارد یا اگر نوزاد است ناحیه ملاج برآمده است
- در اطراف شنت کودک قرمزی یا نشتی مشاهده می شود
- در اطراف شنت کودک تورم دیده می شود
